MANZUMENİN TANIMI VE ÖZELLİKLERİ
Eski dilde metinleri ayırmak için “manzum” ve “ mensur” (nazım ve nesir) kelimeleri kullanılırdı. Burada manzum sözü şiir; mensur sözü ise düz yazı anlamına gelmektedir. Manzume ise eski dilde manzum biçimdeki eser veya eser parçası anlamlarında kullanılırdı. Buradan hareketle manzumenin şiir metni anlamında kullanıldığını söyleyebiliriz. Günümüzde ise manzume ile şiir tabirleri birbirinden ayrılmıştır. Özellikle belli bir amaç doğrultusunda (çoğunlukla öğretici -didaktik- bir amaç...)düz yazı ile anlatılabilecek olay, olgu veya kavramların kafiyeli ve ölçülü anlatıldığı metinler manzume olarak adlandırılır.
Manzumenin Özellikleri:
1-Manzumelerde olaylara dolayısıyla serim, düğüm ve çözüm bölümlerine, karşılıklı konuşmalara yer verilir.
2-Manzumelerde kelime ve ifadeler gerçekçidir.
3-Manzumelerde anlatılmak istenen duygu, kavram veya olaylar doğrudan anlatılır.
4-Manzumelerde anlam çeşitliliği bulunmaz.
5-Manzumeler ortalama bir şiire göre uzun metinlerdir.
6-Manzumelerde de tıpkı şiirler gibi ölçü ve uyak kullanılır.
Örnek:
ÇINAR
Hani bir gün seninle Topkapı’dan
Geliyorduk; yol üstü bir meydan,
Bir çmar gördük; enli, boylu, vakur
Bir ağaç, hiç eğilmemiş, mağrur
Koca bir gövde; belki altı asır,
Belki ondan da fazla, dalgın, ağır,
Kaygısız bir ömür sürüp gelmiş;
Öyle serpilmiş, öyle yükselmiş,
Ki civarında kubbeler, damlar
—Sanki bir tövbe secdesinde yatıp
— Onu korkuyla seyreder gibidir.
Duyulan hep onun hikâyesidir,
Görülen hep odur uzaklardan;
Fakat ayyûka başçeken, uzanan
Öyle görkemli gövde çırçıplak,
Ne yeşil bir filiz, ne bir yaprak...
Kuruyor; âh, pek yazık! Şu derin
Yara göğsünde belki bir hâin
Baltanın, bir hışımlı yıldırımın
Zehridir... Söyle, ey çınar, bağrın
Hangi odlarla yandı? Hangi siyah
Kurt içinden kemirdi? Hasta, bozuk,
Seni kim şimdi bağlayıp saracak?
Kim şifalar verip de kurtaracak?
Şu dönen kargalar başında senin,
Söyle bunlar mıdır zehirleyenin?
Söyle, ey mustarip vatan, bildir:
Çektiğin hangi kanlı bir çiledir?...
(Tevfık Fikret, "Halûk'un Vedaı", Halûk'un Defteri)