EDEBİYAT VE GÜZEL SANATLAR
Edebiyat Sanatı
Edebiyat Hangi Sanat Dalı
Edebiyat malzemesi dil olan bir güzel sanat dalıdır. Dil seslerden yani harf, hece, kelime ve cümlelerden oluşur. Dilde bu unsurlar rastgele bir araya gelmez. Dili oluşturan kurallar vardır. Edebiyat dili kullanarak ürün, eser ortaya koyar. Dil ile oluşturulan her türlü ürün sanat eseri olarak kabul edilmez. Edebiyatta bir ürünün sanat eseri olarak kabul edilmesi dili en mükemmel şekli ile kullanması ile olur. Böylelikle ortaya konan eserin şu özellikleri taşıması beklenir:
1- Özgünlük
2- Hoş tını,(eserin kulağa hoş gelmesi)
3- Mükemmel dil
4- Estetik güzellik
5- Anlam derinliği
Edebiyat bir toplumda her bireyin doğrudan ya da dolaylı yollarla ilgilendiği bir sanattır. Zira bir insan hayatı boyunca belki resim, bale, tiyatro vb. bir sanat dalı ile hiç ilgilenmeyecektir; fakat edebiyatı ve onun malzemesi olan dili kullanacaktır. Günlük hayatta, iş hayatında, okulda ya da evde toplumca kabul gören bir birey olmak dili ustalıkla kullanmakla bağlantılıdır. Kendini ifade etme, sunum yapma, bir bilgiyi paylaşma yine dili yani edebiyatı güzel ve etkili kullanmakla ilgilidir.
Bir toplumsal aydınlanma aracı olarak edebiyat:
Edebiyat büyük kitlelerin aydınlanmasında bir araç olarak tarihin her döneminde kullanılmıştır. Birçok güçlü, tarihte söz sahibi olabilmiş devlet edebiyata önem vermiş kendi içinde birçok yazar ve şair yetiştirmiştir. Örneğin Kutadgu Bilig adlı eser dönemin padişahını eğitmek, yönlendirmek için yazılmıştır. Yine Tanzimat döneminde yazar ve şairler toplumu aydınlatmak için edebiyatı bir araç olarak kullanmış toplumun aksayan yönlerini eserlerinde tema olarak işlemişlerdir. Osmanlı döneminde şair ve yazarlar desteklenmiş birçok yazar farklı mahlaslarla şiirler yazmışlardır.
Sözün gücü:
Yunus Emre bir şiirinde sözün gücüne dair şu dizeleri yazmıştır:
Söz ola kestire başı
Söz ola kese savaşı
Söz ola agulu aşı
Yağ ile bal ide bir söz
Agu: Zehir
Şair burada sözün dolayısıyla edebiyatın yeri geldiğinde ne kadar etkili bir sanat olduğunu vurgulamıştır. Edebiyat sanat dalları arasında en etkili olanıdır.
Edebiyat ile ortaya konan sanat ürünleri:
Edebiyat şu türlerde sanat eseri ortaya koymaktadır:
Roman, Hikaye, Masal, Fabl, Mesnevi, Manzume ve Şiir
Not:Sinema ve tiyatro sanatları edebiyattan doğmuştur.
Edebiyatta sanat ürünlerinin özellikleri:
Roman, hikaye ya da şiir gibi edebiyat ürünlerinin sanat eseri olarak şu özellikleri taşıması beklenir.
Çok anlamlılık, mana derinliği: Bir edebiyat eserinin özlü olması birçok söz ile ifade edilebilecek bir olay, olgu ya da durumun birkaç dize veya satır ile ifade edilmesi mana derinliğidir. Bir eserin her okunduğunda yeni anlam özelliklerinin keşfedilmesi ise çok anlamlılık olarak adlandırılır.
Özgünlük:Bir edebiyat ürününün eşi ve benzerinin bulunmaması özgünlük olarak adlandırılır.
Estetik:Edebiyat eserinin şekil ve içerik özellikleri yönünden göze özellikle kulağa hoş gelmesi estetik olarak adlandırılır.
Kabul görme: Birçok sanat dalında olduğu gibi edebiyatta da bir eserin belli bir insan topluluğu tarafından güzelliğinin kabul görmesi beklenir.
Kalıcılık:Edebiyat ürününün her dönemde okunup beğenilmesi kalıcılığı ifade eder. Kalıcılık bir sanat ürününün gerçek değerinin belirlenmesinde ölçüt olarak kullanılır.
Edebiyat ile diğer sanat dalları farkı:
a- Edebiyatın malzemesi dildir.
b- Edebiyat en geniş konu yelpazesine sahip sanat dalıdır.
c- Edebiyatın kendine özgü bir kurmaca evreni vardır.
d- Edebiyat temelde insanı anlatır.
e- Edebiyatta bir eser var olanı zihinde yeniden şekillendirerek oluşturulur. Halbuki mimaride somut malzeme kullanılır; ressam doğayı taklit eder vb.
(sanat eserlerinin ayırıcı özellikleri, sanat - zanaat farkı)