EDEBİYATTA METİN NEDİR?
Sanatsal Metin
Metin Türleri
Bir yazarın ya da bir şairin kendi hayal gücünü kullanarak oluşturduğu kurmaca yapı veya eser, edebiyatta metin olarak adlandırılır. Edebiyatta metinler estetik kaygı ile oluşturulur. Roman, hikaye, fabl, şiir vb. edebi türlerde eserler metin olarak tanımlanır. Bu yolla edebi ürünler, roman metni, şiir metni vb. şekillerde tanımlanır. Ortaya konan esere ise edebi metin denir.
Metin Türleri:
Metinler dili kullanma ve estetik amaçları yönü ile iki türlüdür:
a- Edebi Metin:
b- Öğretici Metin:
Edebi Metin:Bunlardan ilki ve en yaygın olanı edebi metinlerdir. Edebiyatta sanatsal ya da toplumsal kaygı ile ortaya konmuş her türlü eser edebi metin olarak tanımlanır.
Edebi metinlerin özellikleri:
1- Edebi metinler, şiir, roman, hikaye, fabl, mesnevi, masal gibi türlere ayrılır.
2- Edebi metinlerde dil şiirsel ve heyecana bağlı işlevlerinde kullanılır.
3- Edebi metinlerde amaç haz vermek, eğlendirmektir.
4- Edebi metinlerde eser estetik açıdan kusursuz olmalıdır.
5- Edebi metinlerde öznel bir anlatım kullanılır.
6- Edebi metinler serim, düğüm ve çözüm bölümlerinden oluşturulur.
7- Edebi metinlerde yazar dil kurallarını kendi üslubuna göre düzenler.
8- Kelimeler mecaz anlamda kullanılır.
Öğretici Metin:Dilin bilgi, haber vermek veya yönlendirmek maksatları ile kullanıldığı metinlere öğretici metin denir.
Öğretici metinlerin özellikleri:
1- Öğretici metinler, makale, deneme, mektup, biyografi gibi türlere ayrılır.
2- Öğretici metinler bilgi vermek, haber vermek amacı ile oluşturulur.
3- Öğretici metinlerde dil göndergesel işlevde kullanılır.
4- Yazar nesnel bir üslup kullanır.
5- Dilde, metinde kelimeler ilk anlamları ile kullanılır.
6- Metin giriş, gelişme ve sonuç bölümlerinden oluşur.
Öğretici metinler ile edebi metinlerin farkı:
Edebi metinlerde estetik kaygı ön plandadır. Metinlerin biçim yönünden mükemmel olması istenir. Öğretici metinlerde ise estetik kaygı ikinci planda tutulur; önemli olan metnin içerik yönüdür. Bu nedenle öğretici metinlerde nesnel bir dil kullanılır. İki metin türü arasındaki temel farklar şunlardır:
1- Öğretici metinler bilgi vermeyi; edebi metinler haz vermeyi amaçlar.
2- Öğretici metinlerde nesnel; edebi metinlerde öznel bir anlatım kullanılır.
3- Öğretici metinlerde dil göndergesel, edebi metinlerde sanatsal işlevde kullanılır.
4- Öğretici metinlerde kelimeler gerçek; edebi metinlerde mecaz anlamda kullanılır.
5- Öğretici metinler giriş, gelişme ve sonuç bölümlerinden; edebi metinlerde serim, düğüm ve çözüm bölümlerinden oluşur.
Bir edebi metni oluştururken yazar, kendinden önceki edebi geleneklerden yararlanır ve kendinden sonraki edebi geleneklere örnek oluşturur. Bu yönü ile edebi metinler, edebiyata kaynaklık eder; edebiyatın gelişip yaygınlaşmasına katkıda bulunur.