MURABBA NAZIM BİÇİMİ
Murabba Nedir?
Murabba Örneği
Klasik Şiirimizde üçlük veya dörtlükler ile başlayıp art arda beşlik altılık sekizlik onluk … bentler ile devam ettirilen manzumelere musammat denir. Bunlardan üçlük ile başlayanlar müselles; dörtlük (kıta) ile başlayanlar ise murabba olarak adlandırılır.
Klasik Türk Şiirinde dörtlüklerden (Kıta) oluşan nazım biçimlerinden biri de Murabba’dır. Kafiye düzeni şu şekildedir:
aaaa /bbba / ccca / ddda ...
İlk dörtlük kendi arasında uyaklı, diğer dörtlükler ise ilk üç mısraı kendi arasında son mısra ise ilk dörtlük ile uyaklıdır.
Not:İlk bent bazen diğer bentler gibi uyaklanabilir. Bu durumda ilk bendin dört mısraı değil ilk üç mısraı uyaklı olur. Kafiye şeması şu şekilde olur:
aaab / cccb / dddb / eeeb ...
Böyle olsa dahi ilk dörtlüğün son dizesi yine diğer dörtlüklerin son dizesi ile uyaklı olmalıdır. Eğer birinci dörtlüğün son dizesi diğer dörtlüklerde aynen tekrar edilirse (nakarat) bu şekildeki murabbalara murabba-ı mütekerrir (tekrarlı murabba) denir. Bu dizeler sadece uyaklı olup aynen tekrar etmiyorsa böyle murabbalar serbest murabbadır.
Murabba Nazım Biçiminin Özellikleri
- Klasik Türk Edebiyatı nazım biçimidir. Bu geleneğin dil – üslup özellikleri görülür.
- Murabbalar dörtlüklerle (kıta – bent) ile yazılır.
- Genellikle 3 – 7 kıtadan oluşur.
- Nakarat dizelerinin olması yönü ile şarkıya benzemektedir. Şarkılar bestelenmek için özel kalıplarla yazılması yönü ile murabbalardan ayrılır.
Murabba Örneği:
Nakaratlı Murabba (Murabba-ı mütekerrir)
Gayr ile her dem nedür seyr-i gülistan etdügün
Bezm edüb halvet kılub yüz lûtf u ihsan etdügün
Ahd bünyadın mürüvvetdür mi viran etdügün
Kanı ey zalim bizümle ahd ü pey man etdügün (Nakarat)
Cürmümüz n’oldı ki bizden eyledün bizarlıg
Biz gaman çekdük sen etdün özgeye gam-harlıg
Sizde adet bu mıdur böyle olur mı yarlıg
Kanı ey zalim bizümle ahd ü peyman etdügün (Nakarat)
Gönlümüz min-bad zülfün-çün perişan olmasun
Bağrıımız lalün hevasiyle dahi kan olmasun
Bivefa-sen çeşmümüz yadunla giryan olmasun
Kanı ey zalim bizümle ahd ü peyman etdügün (Nakarat)
Vade-i vasl ile aldun sabrımuz aramımuz
Olmadı bir gün visalünden müyesser kamımuz
Geçdı hecr ile Fuzuli’den beter eyyamımuz
Kanı ey zalim bizümle ahd ü peyman etdügün (Nakarat)
Fuzuli
Örnek 2:
Serbest Murabba
Yine oldum esiri ah bir şuh-ı sitemkarın
Ki dilber sevmemiş bilmez belasın aşk ı zarın
Ne kafirliklerin gördüm ben ol zülf-i siyehkarın
O ebrunun o zalim gamzenin ol çeşm-i mekkarın
O tıfl-ı nazı gördüm ruyına hurşid eser etmiş
Haberdar olmamıştım sonra bildim neylemiş nitmiş
Meğer zalim kaçup tenhaca Sadabada dek gitmiş
Temaşa eylemiş alayını şevketiü Hünkarın
Gezermiş kasrın etrafında yer yer taze mehrular
Mükahhal gözlü şirin sözlü Leyli yüzlü ahular
Hem an alkış sadasın andırırmış çağlayan sular
Ederlermiş duasın padişah-ı madeletkarın
Bugün bir mahrem-i esrar yar-ı nükte-piraden
İşittim kim sayub uşşakını ey şüh-ı simin-ten
Nedim-ı zare benzer aşıkım yoktur demişsin sen
Efendim işte vardır ben esirin ben giriftarın
Nedim