Anonim Halk Şiiri Nazım Biçimleri

Mani Nedir?

Mani Türleri

Yedili hece ölçüsü ile yazılması nedeni ile halk şiirinin en küçük nazım biçimi olarak kabul edilir. Yedili hecenin durakları 4+3 veya 5+2 şeklindedir. Manilerde asıl söylenmek istenen son dizede belirtilir. İlk iki dizenin manide söylenmek istenen durum ile bağlantısı çok zayıftır. Üçüncü dize ise doldurma dizedir; kafiye yönünden serbesttir. Son dize ise söyleyiş gücünü göstermek için sanatlıdır. Bu durumda dört dizelik bir maninin kafiye şeması şu şekildedir: a-a-x-a

Örnek:

Akşam arada kaldı

Fitil yarada kaldı

Gül yüzlüm kömür gözlüm

Acep nerede kaldı

Manilerin konusu çoğunlukla aşktır.

Maniler belli biçim ve söyleyiş özelliklerine göre farklı adlandırılır. Bunlar şu şekildedir:

a-        Kesik Mani

Hece kuralına göre manilerin her dizesinin yedi hece sayısına sahip olması gerekir. İlk dizenin yedi heceden küçük olması durumunda buna kesik mani denir.

Örnek:

Bu gün al

Yârim giymiş bu gün al

Şad edersen bu gün et

Can alırsan bu gün al

Böyle bağlar

Yar başın böyle bağlar

Gül açmaz bülbül ötmez

Yıkılsın böyle bağlar

b-       Artık Mani

Dörtten çok dize sayısına sahip maniler de vardır. Bunlara “artık mani” denir. Artık maniler beş, altı, yedi ve üzeri dizeden oluşabilir.

Örnek:

Derdim var beller gibi

Söylemem eller gibi

Kalbimin hüzünü var

Yıkılmış eller gibi

Gözlerimden yaş akar

Bulanmış seller gibi

c-        Deyiş (dedim dedili, karşılıklı mani)

Maninin bir atışma havasında, çoğunlukla aşk üzere, karşılıklı söylenmesine denir. İki kişi soru cevap şeklinde mani söyler.

Örnek:

Ağa ­­─           Adilem sen naçarsın

                     İnci mercan saçarsın

                     Dünya deniz olunca

                     Gülüm nere kaçarsın

Adile ─        Ağam derim naçarım

                     İnci mercan saçarım

                     Dünya deniz olunca

                     Ben kuş olup uçarım

Ağa ­­─           adilem sen naçarsın

                     Lal ü gevher saçarsın

                     Ben bir şahin olunca

                     Yavrum nere kaçarsın

Adile ─        Ağam derim naçarım

                     İnci cevher saçarım

                     Sen bir şahin olunca

                     Ben yerlere kaçarım

…

Not: Anonim bir biçim olmasına rağmen kimi saz şairleri de mani söylemiştir. Maniyi diğer biçimlerden ayıran en önemli özellik yedili hece ile yazılmasıdır.