Mani
- Ramazan İlbay
- 10. Sınıf Türk Edebiyatı
Anonim Halk Şiiri Nazım Biçimleri
Mani Nedir?
Mani Türleri
Yedili hece ölçüsü ile yazılması nedeni ile halk şiirinin en küçük nazım biçimi olarak kabul edilir. Yedili hecenin durakları 4+3 veya 5+2 şeklindedir. Manilerde asıl söylenmek istenen son dizede belirtilir. İlk iki dizenin manide söylenmek istenen durum ile bağlantısı çok zayıftır. Üçüncü dize ise doldurma dizedir; kafiye yönünden serbesttir. Son dize ise söyleyiş gücünü göstermek için sanatlıdır. Bu durumda dört dizelik bir maninin kafiye şeması şu şekildedir: a-a-x-a
Örnek:
Akşam arada kaldı
Fitil yarada kaldı
Gül yüzlüm kömür gözlüm
Acep nerede kaldı
Manilerin konusu çoğunlukla aşktır.
Maniler belli biçim ve söyleyiş özelliklerine göre farklı adlandırılır. Bunlar şu şekildedir:
a- Kesik Mani
Hece kuralına göre manilerin her dizesinin yedi hece sayısına sahip olması gerekir. İlk dizenin yedi heceden küçük olması durumunda buna kesik mani denir.
Örnek:
Bu gün al
Yârim giymiş bu gün al
Şad edersen bu gün et
Can alırsan bu gün al
Böyle bağlar
Yar başın böyle bağlar
Gül açmaz bülbül ötmez
Yıkılsın böyle bağlar
b- Artık Mani
Dörtten çok dize sayısına sahip maniler de vardır. Bunlara “artık mani” denir. Artık maniler beş, altı, yedi ve üzeri dizeden oluşabilir.
Örnek:
Derdim var beller gibi
Söylemem eller gibi
Kalbimin hüzünü var
Yıkılmış eller gibi
Gözlerimden yaş akar
Bulanmış seller gibi
c- Deyiş (dedim dedili, karşılıklı mani)
Maninin bir atışma havasında, çoğunlukla aşk üzere, karşılıklı söylenmesine denir. İki kişi soru cevap şeklinde mani söyler.
Örnek:
Ağa ─ Adilem sen naçarsın
İnci mercan saçarsın
Dünya deniz olunca
Gülüm nere kaçarsın
Adile ─ Ağam derim naçarım
İnci mercan saçarım
Dünya deniz olunca
Ben kuş olup uçarım
Ağa ─ adilem sen naçarsın
Lal ü gevher saçarsın
Ben bir şahin olunca
Yavrum nere kaçarsın
Adile ─ Ağam derim naçarım
İnci cevher saçarım
Sen bir şahin olunca
Ben yerlere kaçarım
…
Not: Anonim bir biçim olmasına rağmen kimi saz şairleri de mani söylemiştir. Maniyi diğer biçimlerden ayıran en önemli özellik yedili hece ile yazılmasıdır.
- Gösterim: 852