Çankaya
Bu hıyaban ebediyyet yoludur.
Gider Allah’a kadar burdan ucu.
Karşıdan bakma geçerken yolcu,
Belki bir derd ile bağrın doludur.
…
Bu hıyaban avutur cümle yası,
Dinlen altında yeşil bir dalının:
O kızıl saçlı zafer kartalının
Bu hıyabanda kurulmuş yuvası
Faruk Nafiz ÇAMLIBEL
Biçim açıklaması
“Çankaya” Kurtuluş Savaşı’mızı zaferle sonuçlandıran Gazi Mustafa Kemal’e milletçe duyulan sevgiyi dile getiren bir şiirdir. 1922 yılında zafer coşkularının canlı olduğu bir dönemde yazılmıştır.
Aruz’un “Feilâtün / Feilâtün / Feilün” kalıbıyla yazılmıştır.
Şiirde sarma kafiye örgüsü uygulanmıştır:
------------------ a) yoludur
------------------ b) ucu
------------------ b) yolcu
------------------ a) doludur
------------------ c) yası
------------------ d) dalının
------------------ d) kartalının
------------------ c) yuvası
Şiirde Geçen Bazı Kelime Ve Tamlamaların Anlamları
Ebediyet yolu: Sonsuzluğa, Tanrı’ya götüren yol.
Kızıl saçlı zafer kartalı: Zafer kazanan sarı saçlı komutan Mustafa Kemal Paşa.
Kevser suyu: Cennet’te bulunduğuna inanılan bir akarsu ki “pek lezzetli” anlamına “kevser gibi” deyiminde geçer.
Tûbâ ağacı: Cennet’te bulunduğuna inanılan, kökü yukarıda, dalları aşağıda bir ağaç.
Yası avutmak: Acılı olan birini, üzüntüsünü unutturabilmek için oyalamak, teselli etmek.
Gönül bağlamak: Birine içtenlikle, severek bağlanmak.
“Ebediyet yolu ve Allah’a gider” sözleri arasında anlam bakımından büyük bir ilgi vardır. Tanrı sonsuzluğu simgeleyen bir varlıktır.
“Toprağın gölgesi vurmuşken aya” sözüyle ay tutulması olayı ima edilmektedir. Aslında şairin söylemek istediği; bayrağımızdaki hilâl’in Anadolu toprağındaki yas karanlığının gölgesinde kaldığıdır. Çünkü yurdumuz düşman çizmeleri altında idi.
Çankaya’ya “evliya uğrağı” diyor. Evliyaların gelecekte olanları bilmeleri ile M. Kemal’in ulusumuzun geleceği ile ilgili görüşlerinin, değerlendirmelerinin doğru olduğu düşüncesi arasında ilgi kurulmuştur. “Gözünün sürmesi bil toprağını - Cennet bağı, sular Kevser, ağaçlar Tûbâ” sözleri ise Mustafa Kemal’in kişiliği ile yaptıklarına kutsallık verme arzusunu göstermektedir.
Anlam açıklaması:
Bu yol seni sonsuzluğa götürecek yoldur. Çünkü vatanımızı, milletimizi tutsaklıktan, dertlerden kurtaran büyük adamın “Mustafa Kemal” oturduğu yerdir. Sen de buradan geçerken yalnız karşıdan bakmakla kalma, içeri gir, yürü ve sıkıntılarından kurtul!
Bu yol, cümle dertleri siler, yasları avutur. Gel sen de yeşil bir dalının altında dinlen. Mustafa Kemal’in “O kızıl saçlı zafer kartalı” oturduğu yerdir burası.
Ay tutulmuşken “dünyanın gölgesi aya vurmuşken” yani yurdumuz karamsarlığa düştüğü zaman, bu kartalın kanadı, o gölgeyi bir hızda silip bizi aydınlığa kavuşturdu. Onun için de savaşta eşini yitirmiş dullar ile babasını yitirmiş yetimler buraya (Çankaya’ya) içtenlikle bağlandı. Çünkü biliyorlar ki zaferi kazanıp yurdu kurtaran o komutan, savaş sonrası bir yangın yerine döndürülmüş yurdumuzda boynu bükük kalmış zavallı yetim ve dulların da yaralarına en kısa sürede derman olacak insandır.
Çankaya, sanki ermişlerin, Allah’ın aziz kullarının da uğrağı kutlu bir yerdir. Onun için toprağına gözünün sürmesi gibi değer ver. Burası öyle güzel ki her gören, sularını kevser gibi lezzetli, ağaçlarını Tûbâ gibi görkemli sanır.