Beyitler
Bâis-i şekva bize hüzn-i umumidir Kemal
Kendi derdi gönlümün bîllâh gelmez yâdına.
Namık KEMAL
Sen zanneder misin ki benim hep elemlerim?
Heyhat ben nevâib-i eyyamı inlerim.
Terfik FİKRET
Vurulup tertemiz alnından uzanmış yatıyor,
Bir hilâl uğruna yarap ne güneşler batıyor.
Akif ERSOY
Ölmek kaderde var, bize ürküntü vermiyor,
Lâkin vatandan ayrılışın ızdırâbı zor.
Yahya Kemal BEYATLI
Biçim açıklaması:
Dört ayrı şairden dört ayrı beyit okudunuz. “Beyit, aynı ölçüyle yazılmış, birbirini izleyen iki mısradır.” Divan edebiyatının “nazım birimi” beyittir. Çünkü anlam beyitte tamamlanmaktadır.
Beyitler tek başına da olabilir. Eskiden bunlara “müfret”(Tekli, Bağımsız) denirdi.
Beyitlerin kafiyelenişi aa şeklindedir.
Şiirdeki Bazı Tamlama ve Kelimelerin Anlamları:
Bais-i şekva: Yakınma nedeni, şikâyet sebebi.
Hüzn-i umumî: Toplumun, ulusun derdi, üzüntüsü.
Billâh: İnan ki, Tanrı’ya ant olsun ki.
Yâdına: Aklına, hatırına.
Nevâib-i eyyam: Yaşanılan dönemin, çağın dert ve sorunları.
Edebiyatımızda yukarıdaki beyitler gibi toplum sorunlarını, vatan ve millet sevgisini, özgürlük ve bağımsızlığı anlatan birçok güzel beyit vardır. Bunlardan birkaçı:
Hakkıdır hür yaşamış bayrağımın hürriyet,
Hakkıdır hakka tapan milletimin istiklâl.
Mehmet Akif ERSOY
Bayrakları bayrak yapan üstündeki kandır,
Toprak, eğer uğrunda ölen varsa vatandır.
Cemal KUNTAY
Zulmün topu var, güllesi var, kal’ası varsa,
Hakkın da bükülmez kolu, dönmez yüzü vardır.
Tevfik FİKRET
Anlam açıklaması:
Yakınmamızın nedeni, kamunun dert ve üzüntüleridir ey Kemal. Kendi dertlerimizi söylemek aklımıza bile gelmiyor, Allah'a ant olsun ki bu böyledir.
Namık Kemal, sanatını toplum yararına kullanan bir yazardır. Her konuda kişisel sorunlarını bir yana bırakıp toplumun, milletin acılarını, özgürlük aşkını dile getirmiştir. Bu beyitte de aynı inançla düşüncesini belirtiyor.)
Sen sanıyorsun ki şiirlerimde dile getirdiğim dertler ve üzüntüler hep benim dertlerim ve üzüntülerimdir. Oysaki ben yaşadığım karamsar günlerin acılarını anlatmaktan kendi dertlerimi söylemeğe fırsat bulamıyorum. Ne yazık değil mi?
(Tevfik Fikret de Namık Kemal gibi, özellikle 1911’den sonra toplumsal şiirler yazmıştır. Bunlarda hep ulusal acılara, dertlere, sorunlara değinmiştir. Kendi ıstırabını anlattığı şiirlerinde bile bir fırsatını bulup duygularını ve heyecanını ulusal konulara yansıtmaya çalışmıştır.)
Mehmetçik, tertemiz alnından vurularak uzanmış yatıyor. Türk’ün bağımsızlığını ve özgürlüğünü simgeleyen hilâlle bezenmiş bayrağımız için yüzyıllar boyunca her biri güneş kadar değerli nice şehitler verdik. İşte bunlardan biri daha...
(M. Akif Ersoy’un “Çanakkale Şehitleri” için yazdığı uzun şiirden alınan bu beyitte bayrak ve vatan sevgisi dile getiriliyor.)
Ölmek insanoğlunun değişmez alınyazısı. Nasıl olsa öleceğiz. Ama beni asıl üzen ölmek değil, vatandan ayrılmamın sonsuz acısıdır. Her yokluğa dayanabilirim ama vatandan ayrı kalmanın acısına dayanamam.
(Y. Kemal Beyatlı, çok doğal bir söyleyiş ustalığı ile vatan sevgisini dile getiriyor.)