OTOBİYOGRAFİ TÜRÜ VE ÖZELLİKLERİ
Sanat, edebiyat, siyaset ya da başka alanlarda ünlenmiş bir kişi kendi yaşamöyküsünü kendi ağzından anlatırsa, yani oturup yazarsa, buna özyaşamöyküsü adını veriyoruz. Özyaşamöyküsü, yaşamöyküsünün bütün niteliklerini taşır. Ne ki bu yazı türünde her şeyi anlatanın ağzından öğreniriz. Bu yanıyla yer yer anı türünü anımsatan bir yanı vardır. Ancak anı türünde yazarın amacı, kendisini anlatmaktan çok yaşadığı dönemi yansıtmaktadır. Oysa öz-yaşamöyküsünde dönem değil, yazar, kendi öz benini öne çıkarır. Başarısı da kendiyle ilgili gerçekleri anlatırken içten olmasına, gerçeklere bağlı kalmasına, işin içine düş gücünü karıştırmamasına bağlıdır.
Özyaşamöyküsünü anlatan bir kimse ister istemez anılarından, yaşadığı dönemin olay ve olgularından yararlanır. Ne ki bunları salt kendi kişiliğini inandırıcı bir biçimde sunabilmek için anlatımında kullanır.
Otobiyografi nasıl yazılır:
Biyografiler belli bir zaman sıralaması gözetilerek yazılır. Otobiyografide yazarın ele aldığı kişi kendisi olacaktır. Öncelikle biyografinin yazılma amacından bahsedilir. Sonra sırası ile kişinin hayatına etki eden olaylar sırası ile yazılmaya devam edilir. Biyografiler öğretici yazılardır. Otobiyografi yazarı nesnellikten uzaklaşmamalıdır. Gerekirse kendisi ile ilgili önemli ayrıntıları başkalarının gözünden aktarmalıdır. Biyografilerde resim, yazışmalar, günlük notları, mektuplar gibi yardımcı unsurlardan yararlanılabilir.
Otobiyografilerde kompozisyon planı:
1- Amaç belirleme
2- Bilgi toplama
3- Gözlem, araştırma
4- Yazma:
Giriş: Yazıya kişinin hayatını yansıtan ilk ve en önemli olaylardan örnek verilerek başlanır. Doğum, tahsil, evlilik… Yazma amacı belirtilir.
Gelişme: Bu bölümde kişi hayatının dönüm noktalarını vurgulayarak anlatır.
Sonuç:Bu bölümde yakın tarihte yaşanan olaylar, kişinin ruhsal değişimi, olaylar hakkında kişisel yargılar üzerinde durulur.
Anı ile otobiyografi arasındaki farklar:
1- Anı yazarı hayatının belli bir dönemini anlatırken otobiyografide yazar hayatının bütün önemli olaylarını anlatır.
2- Anı yazarı otobiyografilere göre daha öznel bir tavır sergiler.
3- Otobiyografiler belli bir araştırma, bilgi toplama çalışması ile yazılır. Anıda yazar çoğunlukla buna gerek duymaz.
Otobiyografi türünde yazılar:
Otobiyografik şiir:Halk şiirinde devriye türündeki şiirler insanın hayata geliş serüvenini anlattığı için bir çeşit Otobiyografi özelliği gösterir. Modern şiirde bu özellikleri taşıyan örnekler bulunur.
Bkz. Nazım Hikmet “Otobiyografi”.
Otobiyografik roman:Yazarın kendi hayatını kişiliğini gizleyerek kendini farklı bir kahraman adı ile yaşatıp soyutlayarak yazmasın denir. Çoğu yazar romanlarında kendi hayatından benzetmeler yapabilir. Bu durumda otobiyografi olmaz; fakat romanda anlatılan olaylar ile yazarın hayatı büyük ölçüde eşleşiyor ise buna otobiyografik roman denir.
Bkz. Michael Prust “Geçmiş Zaman İzinde”