ANI ( HATIRA ) TÜRÜ VE ÖZELLİKLERİ
Öğretici ya da bilgi kazandırıcı yazı türlerinden biri de anılardır. Bir kimsenin başından geçen, kendi döneminde ortaya çıkan olay ve olguları bilgilerine, gözlem ve izlenimlerine bağlı kalarak anlattığı yazılara anı diyoruz. Anıların belirleyici özelliklerini şu noktalarda toplayabiliriz:
Anı Türünün Özellikleri:
1- Anılar, diğer birçok edebi türde olduğu gibi, insanın başından geçen olayları başkalarıyla paylaşma gereksiniminden doğmuştur.
2- Anılarda günlüklerden farklı olarak yaşanan olaylar değil; yaşanmışlar anlatılır.
3- Geçmişi anlattığı için tarihe ışık tutar; yer yer tarihle kesiştiği, zaman zaman da özyaşam öyküsüyle birleştiği olur.
4-Anıcılar, anılarını yazarken anlattıkları dönemle ilgili yazılı ve yazısız tüm kaynaklardan yararlanırlar. Bu kaynaklar (resimler, mektuplar, yazılar, kişiler) yardımıyla belleklerini işletirler.
5- Anı yazılarının işlevi, anıcının kişisel öyküleri olmaktan çok, bir döneme ayna tutmak, aydınlatmaktır.
6- Anıcı, anlattıklarını yüzde yüz belgeleme, kanıtlama gereğini duymaz. Anıların bir bölümü yaşanılan olaylar, geride kalan yıllar ve yılları yönlendiren olgularla ilgili olduğu gibi, bir bölümü de belirli alanlarda ün yapmış kişilerle ilgilidir. Bu ikinci tür anılara anı portre denir.
7- İçtenlik, anlatımda doğrudanlık, yapaylıktan kaçmış, anı türünün belirleyici özellikleri arasında yer alır.
Anılar, bir bilgi, gözlem ve yaşantı birikiminin ürünüdür.
Anı ile Günlük türü arasındaki farklar ve benzerlikler:
1- Anılar ile günlük arasında en önemli fark olayların anlatı zamanıdır. Anılar olayların üzerinden uzunca bir zaman geçtikten sonra kaleme alınırken günlükler günü gününe tutulur.
2- Anılar günlüklere göre daha az gerçekçidir.
3- Anı yazıları yazar ve başkaları tarafından okunabilir. Halbuki anılar özel yazılardır.
4- Anılarda olayların gerçekleşme tarihleri kesin değilken günlüklerde olay zamanı kesindir.
5- Günlükler anılara göre daha samimi bir eda ile yazılır.
6- Her iki türde de yazar öznel bir tavır takınır.
7- Günlükler ve anılar belge niteliği taşır.
Anı nasıl yazılır:
Anı türünde yazı yazabilmemiz için öncelikle bir anı seçilmelidir. Anlatım yapılacak anımızın belli birtakım özellikler taşımasına dikkat etmeliyiz. Anlatacağımız olayların başkaları tarafından okunması belli ölçütlere bağlıdır. Bunlar:
1- Anı ilgi çekici, merak uyandırıcı nitelikte olmalıdır.
2- Anlatacağımız olayların üzerinden belli bir zaman geçmelidir.
3- Kaleme alacağımız anılarımızın başkalarını rahatsız etmemesine özen göstermelidir.
4- Anılarımızdan aklımızda kaldığı kadarı ile bahsetmeliyiz. Hatırlanmayan noktalar belirtilmelidir. Anılarımıza olmayan olayları eklemek doğru değildir.
Yazmaya başlama:
Birçok yazı türünde olduğu gibi yazımıza belli bir plan ile başlamalıyız. Bu sıralama aşağıda belirtilmiştir:
1- Konu –anı- belirleme
2- Bilgi tazeleme
3-Yazma:
a-Giriş
b- Gelişme
c- Sonuç
4- Başlık:
Anılarımıza en uygun başlığı yazımızı bitirdikten sonra belirlememiz daha doğru olacaktır.
Anı yazmaya hatırlanan ilk olay ile başlanır. Diğer olaylar gerçekleşme sırası ile verilir.
Aşağıdaki parça bir anı portreden alınmıştır:
HALİT ZİYA
“Üstadı, başında lacivert bir bere, sırtında kaşmir bir ceket, elinde makas, bahçesinde bulurduk: Bir dal, bir gül keserken... Telaşsız, yumuşak adımlarla gelir, pek ölçülü bir nezaketle misafirlerini karşılardı. Birinci katta, pencerelerine yapraklar değen büyük bir odada toplanırdık. Hayal ötesi bir çay masası kurulurdu. Fakir mahallelerin sulh günlerinde bile tatmadığı, zengin konakların artık unutmaya başladığı dünya nimetlerine kavuşurduk burada: Çay, süt, sütlü kahve, kakao... Sonra, peynirlerin her çeşidi... Reçeller, reçeller, reçeller... Çilek, muz, menekşe kokulu fondanlar... Pastalar, şokolalı, kremli, meyveli pastalar... Bisküviler, kuruvasanlar, briyoşlar, küçük, ılık börekler...”