Harflerin \ Taksimi
Sesli Harfler(vokaller), Sessiz Harfler(konsonant)
Türkçede sesli(ünlü) harfler sekiz tanedir:
a, e, ı, i, o, ö, u, ü,
1- Sesli Harfler(vokaller)
2- Sessiz Harfler (konsonant)
Ses kirişlerinde perdelendikten sonra hiçbir engele uğramadan çıkan ve yalnız ses yolunun daralıp genişlemesiyle çeşitlenen harflere vokal denir: a, e, o, u gibi.
Ses yolunda her hangi bir engele uğramakla hâsıl olan sesleri gösteren harflere sessiz (konsonant) denir: k, l, r gibi.
Sesli(Ünlü) Harfler Ve Çeşitleri
Türkçede sesliler(vokaller) sekiz tanedir:
a, e, ı, i; o, ö , u, ü Sesliler(vokaller) kalın ve ince, düz ve yuvarlak, geniş ve dar olmak üzere birkaç kısma ayrılır.
Ünlü Cetveli
Düz | Yuvarlak | |||
Geniş | Dar | Geniş | Dar | |
Kalın | a | 1 | o | u |
İnce | e | i | ö | ü |
Kısa ve uzun sesliler(vokaller)
Türkçede sesliler(vokaller) aynı uzunluktadır. Yalnız yabancı dillerden dilimize geçmiş olan kelimelerin bazı sesliler(vokaller)i uzatılarak söylenir. Bunlara uzun sesliler(vokaller) denir: (zalim) deki (a), (suret) teki (u), (ziyade) deki (a) gibi.
Sessizler (Konsonant)
Türkçede sessizler (konsonant) 21 tanedir.
b, c, ç, d, f, g, h, h, j, k, l, m, n, p, r, s, ş, t, v, y, z
Bunlar başlıca iki kısma ayrılırlar:
1- Sert - Yumuşak.
2- Sürekli – Süreksiz
Sessizler (Konsonant) Cetveli
Süreksiz | Sürekli | |
Yumuşak | b c d g | ğ j l m n r v y z |
Sert | ç k p t | f h s ş |
Türkçenin heceleri:
1- Dilimizde hece altı türlü yapılır:
2- Yalnız bir vokalden ibaret olur: o.
3- Bir vokal ile bir sessiz (konsonant)tan:
4- Bir sessiz (konsonant)den sonra bir vokal ile: ne, bu.
5- Bir sessiz (konsonant)den sonra bir vokal, sonra bir de sessiz (konsonant) gelerek: buz, kış.
6- Bir vokal ile iki sessiz (konsonant)tan yapılır: alt, örs.
Alıştırma:
Aşağıdaki mısralarda sesliler(vokaller)le sessizleri (konsonant) gösteriniz:
Yüksel de ışıklar" uçuşan memleketinden Sök, at o siyah uykuyu ruhundan, etinden.
Artık güpegündüz uyuyan hastaya hak yok; Yurdun; güneşin doğduğu yerdir; uyumak yok...'
Mithat Cemal Kuntay
Alıştırma:
Aşağıdaki mısraları teşkil eden kelimelerin açık ve kapalı hecelerini bulunuz:
Bir başka tepeden
Şana dün bir tepeden baktım aziz İstanbul, Görmedim gezmediğim, sevmediğim hiçbir yer. Ömrüm oldukça, gönül tahtıma keyfince kurul!
Sade bir semtini sevmek bile bir ömre değer.
Nice revnaklı şehirler görülür dünyada,
Lâkin efsunlu güzellikleri sensin yaratan. Yaşamıştır, derim, en hoş ve uzun rüyada Sende çok yıl yaşayan, sende ölen, sende yatan.
Yalıya Kemal Beyatlı
Açık hece, kapalı hece
Bir vokalle biten, hecelere açık hece, sessiz (konsonant)la, biten hecelere de kapalı hece denir.
Açık hece : ve, de ki.
Kapalı hece: al, git, dört.
Not: Bildiğiniz gibi bu açık ve kapalı heceler anız vezniyle yazılan manzumelerde önemli bir yer ».tutar; çünkü mısraları teşkil eden kelimelerin heceleri o manzumenin aruz kalıbının hecelerine uydurulmak gerekir. Fakat, bizce, bu açık ve kapalı hece ölçüsü kesin bir ölçü değildir, Aruz, veznine göre heceleri uzun ve kısa olarak ayırmak daha doğrudur; çünkü Arapça ve Farsça kelimelerde' açık hecelerin de bir kısmı uzun hece mahiyetindedir: (Alim, zalim, naçiz, tenha, büka) kelimelerinde olduğu gibi.
Not: Türkçede her vokal, kendisinden önceki sessizi (konsonant) okumada ve yazmada - kendi hecesi içine alır:
Göz-gözüm; üç-üçer gibi.